جراحی, فیزیوتراپی

علل درد خار پاشنه ، درمان بیماری فاشیای پلانتار از لحاظ اپیدمیولوژی

خواندن این مقاله 15 دقیقه طول میکشد

علل درد خار پاشنه چیست؟

برای درک علل درد پاشنه علاوه بر فاشیای پلانتار

یا نیام کف پایی و خار پاشنه از لحاظ آناتومیک شناختن بافت چربی خاص پاشنه نیز اهمیت دارد که به اصطلاح Heel fat pad گفته می شود.

آناتومی fat pad پاشنه را برای اولین بار آقای تیتز (Teitze) در 1921 شرح داد. بافت چربی پاشنه به صورت بافت فیبروالاستیک (Fibroelastic) و لانه زنبوری است که در بر گیرنده گولبول های چربی می باشد و این بافت برای حفاظت از پاشنه و توبروزیته و نیام کف پایی و جلوگیری از درد پاشنه اهمیت زیادی دارد.

جهت درک بهتر فشار وارد بر پاشنه باید به آمار و ارقامی که در دسترس است توجه نمود و اینکه در یک راه رفتن معمولی در فاز heel strike که پاشنه با زمین در تماس است و برخورد می کند حدود 110 درصد وزن بدن بر روی پاشنه وارد می شود و این فشار در شرایط دویدن به 250 درصد وزن بدن افزایش می یابد و قسمت مهمی از این فشار توسط بافت های پاشنه خصوصا بافت چربی fat pad پاشنه جذب می شود و مانع فشار زیاد بر روی استخوان و بافت نیام کف پایی می شود و در سنین بالای 40 سال این بافت fat pad یا چربی پاشنه شروع به از دست دادن آب و بافت کلاژن و بافت الاستیک خود می کند و لذا ضخامت و ارتفاع و قدرت جذب فشار توسط این بافت چربی کاهش می یابد لذا در سنین بالاتر از 40 سال درد پاشنه شایع تر می شود.

از لحاظ ادیولوژی یا علت شناسی درد پاشنه علاوه بر علل مکانیکال ، بیماری های روماتولوژیک من جمله اسپوندیلوآرتروپاتی ها (Spondyoarthropathy) و علل درگیری عصبی یا اصطلاحا Neural related می تواند علت درد پاشنه باشد و از جمله علل عصبی گیر افتادگی و یا Impingement عصب در اطراف پاشنه و مچ پا می باشد.

روش های درمان درد پاشنه با علت فاشئیت پلانتار

روش های درمان به روش های درمان جراحی و روش های درمان غیر جراحی طبقه بندی می شود. اغلب موارد فاشئیت پلانتار و یا درد پاشنه ناشی از خار پاشنه همانگونه که گفته شد غلط مصطلح است به درمان های غیر جراحی پاسخ می دهد. نکته قابل توجه این است که آگاهی دادن و آموزش بیمار راجع به ماهیت درد پاشنه و نحوه ایجاد و روش های درمان و مدت زمان نسبتا طولانی درمان اغلب موارد کمک کننده است. یکی از روش های درمان با توجه به مکانیسم ایجاد التهاب و درد فاشیای پلانتار مبتنی بر تمرینات کششی و یا Stretching است.

در ابتدا با تصور اینکه علت اصلی درد پاشنه و فاشئیت پلانتار مربوط به کوتاهی تاندون های خلف ساق و عضله دوقلو شامل گاسترونمیوس و سولئوس بیشتر تمرینات کششی معطوف به تاندون آسیل و این عضلات بود ولی بررسی های بعدی نشان داد که تمرینات کششی معطوف بر روی فاشیای پلانتار (Plantar fascia specific stretch) موثر تر است ، به تنهایی و یا توام با تمرینات کششی تاندون آشیل.

تمرینات کششی به بیمار آم.زش داده می شود و از او خواسته می شود که روزی سه بار هر بار پنج تا شش نوبت تمرینات PFSS یا کشش اختصاصی فاشیای پلانتار انجام شود و باید به او یادآور شود که در هر شش هفته حدود 25 درصد بهبودی مورد انتظار است و معمولا بعد از سه ماه حدود 50 درصد کاهش درد به دست می آید. البته لازم به ذکر است که روش های ترکیبی و استفاده از چندین روش درمانی در کنار هم نتایج بهتری حاصل می شود. استفاده از اورتز ها و اسپلینت ها (Orthotics & splints) نیز برای درمان فاشئیت پلانتار و درد ناشی از آن از سابق تا کنون مورد استفاده بوده و هست ، من جمله انواع اسپلینت های شبانه و انواع اینسرت هایی (Insert) که در داخل کفش به صورت کفی و یا صندل مورد استفاده قرار می گیرد.

یکی از رایج ترین اینسرت ها Heel Pad و یا Heel Cap است که به آن پد پاشنه نیز گفته می شود. پد پاشنه ممکن است به صورت یک تکه و فقط برای پاشنه تهیه شده مورد استفاده قرار گیرد و یا اینکه به صورت اینسرت هایی که تمام طول پا را در داخل کفش شامل می شود مورد استفاده قرار گیرد که اصطلاحا Arch support نیز به پد اضافه می شود. خصوصا در مواردی که فرد دچار صافی کف پا و یا اختلال در قوس طولی کف پا باشد بیشتر مفید است. برای دیدن میزان فشار موجود بر روی پاشنه و نقطه حداکثر فشار و تهیه کفی طبی استفاده از انواع اسکن پا (Foot Scan) رایج است. جنس کفی ها ممکن است از نوع نرم مثل سیلیکون (Silicone) و یا از نوع نیمه سخت (Semi rigid) یا نوع سخت (Rigid) یا Hard تشکیل شده است.

از روش های درمانی دیگر که برای درد پاشنه فاشئیت پلانتار مقاوم به درمان گچ گیری (Casting) است که روش مفیدی است ولی کمتر مرسوم است و نوعی گچ گیری از نوع گچ گیری کوتاه پا (short leg cast) و مدت گچ گیری بین سه تا شش هفته توصیه شده است.

تشخیص درد پاشنه به وسیله رادیوگرافی

از لحاظ تصویربرداری اغلب موارد برای رد کردن و کنار گداشتن سایر علل درد پاشنه به غیر از فاشئیت پلانتار می باشد.

در رادیوگرافی ممکن است خار پاشنه دیده شود و یا اینکه بعد از گذشت دو تا سه هفته از شروع علائم در شکستگی استرس در رادیوگرافی دیده می شود و یا اگر احیانا علت درد تومور استخوان پاشنه و یا عفونت باشد رادیوگرافی بعضا کمک کننده است. سه روش تصویربرداری کمک کننده MRI (magnetic resonance imaging) و اسکن استخوان (Bone scan) یا اسکن هسته ای (scintigraphy) و اولترا سونوگرافی (Ultra sonography) هستند و در صورت وجود سابقه تروما و ضربه و احتمالا شکستگی و دررفتگی های پاشنه و کف پا علاوه بر رادیوگرافی استفاده از سی تی اسکن برای بررسی مفاصل اطراف پاشنه و احیانا بروز آرتروز در این مفاصل مفید است. از اسکن استخوان به ندرت در موارد درد پاشنه استفاده می شود و MRI به خوبی التهاب نیام کف پایی و شکستگی استرس را نشان می دهد و همچنین ضایعات فضاگیر و تومور ها را به غیر از داخل استخوان در نسج نرم اطراف استخوان را MRI به خوبی نشان می دهد و ممکن است کمک در تشخیص موارد سخت تشخیصی داشته باشد.

در مواردی که درد پاشنه و فاشئیت پلانتار به درمان های معمول مقاوم است باید به فکر بیماری های روماتیسمی مثل اسپوندیلیت آنکلوزان و سندروم رایتر و همچنین بیماری بهجت (Behcet syndrome) و یا سوریازیس (Psoriasis) بود.

درمان فاشیای پلانتار یا درمان درد خار پاشنه

مقدار وزنی که باعث آسیب به فاشیای پلانتار می شود 90 کیلوگرم

در بررسی های آزمایشگاهی تخمین زده شده است و در بررسی دیگر 1000 نیوتن نیرو برای این پارگی و آسیب فاشیای پلانتار برآورد شده است. لذا می توان در نظر گرفت که وزن بالا نیز جزو عوامل مستعد کننده برای ابتلا به درد پاشنه و فاشئیت پلانتار است و در مورد وزن body mass index یا BMI بیشتر از 30 کیلوگرم در متر مربع را ریسک فاکتور حساب می کنند.

در ضمن در شرایط ایستادن طولانی و یا راه رفتن معمولا کشش یا pull همزمان کمپلکس عضلات گاسترونمیوس و سولئوس (Gastrocnemius soleus complex) در خلف ساق بر روی پاشنه فشار مضاعفی بر روی فاشیای پلانتار وارد می کند و برآورد شده که حدود 20 درصد باعث افزایش فشار یا به اصطلاح Ground reaction force می شود و لذا یکی از راه های درمان درد پاشنه در دراز مدت ، فیزیوتراپی شامل کشش تاندون و عضلات خلف ساق شامل گاسترونمیوس و سولئوس است.

درمان خار پاشنه از لحاظ اپیدمیولوژی

از لحاظ اپیدمیولوژی محدوده سنی خاصی برای ابتلا به درد پاشنه وجود ندارد

و البته در بعضی افراد خصوصا افرادی که به اقتضای شغل شان مدت طولانی سر پا هستند و همچنین نظامی ها و ورزشکاران خصوصا دونده ها و در خانم ها با توجه به نوع کفش زنانه درصد ابتلا به درد پاشنه بیشتر است و در بررسی هایی که به عمل آمده حدود یک درصد از مراجعات به ارتوپد در ارتباط با درد پاشنه است و در بررسی دیگر در ایالات متحده حدود دو میلیون نفر سالانه دچار درد پاشنه می شوند و به پزشک مراجعه می نمایند و در یک بررسی دیگر عنوان شده که از هر ده نفر یک نفر در طول عمر خود حداقل یک بار دچار درد پاشنه می شود که این آمار نشان دهنده اهمیت توجه بر تشخیص و درمان درد پاشنه و خار پاشنه را عنوان می کند.

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *