الارقم پیشرفتهای روز افزون بر اساس علم و تکنولوژی در آرتروپلاستی و تعویض مفصل زانو و هیپ متاسفانه هنوز بشر قادر به کنترل کامل و پیش گیری مطق از بروز عفونت در عمل های جراحی من جمله آرتروپلاستی و تعویض مفصل نشده است و در طی 50 سال گذشته که از زمان شروع عمل های جراحی تعویض مفصل و آرتروپلاستی زانو و هیپ میزان عفونت بسته به مراکز انجام دهنده ی عمل های جراحی و روشهای تحقیق بین 0.2 تا 2% گزارش شده است.
به این معنا که الارقم مراقبت ها و اقدامات به عمل آمده از سوی جراح و سایر پرسنل دست اندرکار و تجویز داروهای آنتی بیوتیک از هر 100 بیمار و یا در بهترین مراکز از هر چند صد بیمار یک بیمار مبتلا به عفونت در پی عمل های جراحی تعویض مفصل زانو و هیپ میشود هر چند این درصد به نظر جزئی میرسد و بالاتر از 90 درصد موارد عمل های جراحی بدون عفونت و موفقیت آمیز محصوب میشود ولی همین درصد کم با توجه به اینکه عارضه ی دردناک و با هزینه و ی بالا و نیاز به عمل های جراحی مجدد می باشد . لذا هم برای بیمار و هم برای پزشک جراح بسیار مشکل زا می باشد . لذا توجه به پیش گیری از عفونت در عمل های جراحی تعویض مفصل زانو و هیپ از اهمیت بسزایی برخوردار است و سالیان سال محققین و جراحان و پزشکان در صدد کشف علت یا علل بروز عفونت و کنترل آن و خصوصاَ در کنترل انتشار میكرو اوگانيسم من جمله باکتری های بیماری زا در محیط اتاق عمل و قبل و بعد از عمل های جراحی و در حین جراحی بوده و هستند.
مدت زمان اسکراب در عمل تعویض مفصل زانو و هیپ چقدر است؟
مدت زمان دست شستن و یا به اصطلاح پرپ یا اسکراب در عمل های جراحی من جمله تعویض مفصل زانو و هیپ چند دقیقه است
مطالعات زیادی در این مورد انجام شده است و ثابت شده که حداقل مدت زمان اسکراب و یا پرپ و شستشوی دست ها قبل از عمل جراحی دو دقیقه است و اگر به جای استفاده از بتادین اسکراب از محلول کلرهگزیدین استفاده شود ، این مدت زمان همان دو دقیقه و اگر از الکل هگزاکلروفن (Hexachlorophene Alcohol) استفاده شود کمتر از یک دقیقه شستشوی دست ها و یا به اصطلاح پرپ یا اسکراب کافی است
پرپ (Prep) چیست؟
به عمل شستشوی دست ها توسط جراح و پرسنل قبل از عمل جراحی
اصطلاحا پرپ یا اسکراب (Scrub) گفته می شود و یکی از راه های بسیار موثر در کاهش تعداد باکتری های دست جراح و پرسنل حاضر در حین عمل جراحی زانو است و هرچند بعد از پرپ و اسکراب ، دستکش جراحی استریل همراه با گان پوشیده می شود ولی با توجه به اینکه در حین عمل جراحی امکان سوراخ شدن و یا پاره شدن دستکش وجود دارد لذا پرپ و اسکراب دستان جراح و پرسنل حاضر در حین عمل جراحی بسیار مهم و لازم و ضروری است.
پوشش پرسنل اتاق عمل در کاهش میزان عفونت در عمل جراحی تعویض مفصل
آیا پوشش پرسنل اتاق عمل در کاهش میزان عفونت بعد از عمل جراحی تعویض مفصل موثر است ؟
گاهی برای پرسنل اتاق عمل و حتی جراحان این شبهه پیش می آید که با عوض کردن لباس و خارج کردن لباس های خود و پوشیدن لباس های اتاق عمل ممکن است احساس استریل بودن به فرد دست بدهد به این صورت که تصور کنند که هیچ باکتری ای با آن ها نیست در حالیکه سوراخ های تار و پود پارچه های لباس ها من جمله لباس های معمولی اتاق عمل حدود 100 تا 500 میکرومتر اندازه دارد و اندازه ی باکتری ها حدود 1 میکرومتر است بنابراین باکتری های سطح بدن افراد به راحتی میتواند از خلل و فرج و سوراخ های تار و پود لباس ها وارد محیط شود پس برای پوشش بهتر و جلوگیری از انتشار باکتری ها و ایجاد عفونت در اتاق عمل در شرایط عمل های جراحی تعویض مفصل زانو و هیپ و سایر عمل ها جراحی چه باید کرد. به همین جهت است که پرسنل اتاق عمل و جراحان بعد از تعویض لباس بیرون و پوشیدن لباس های اتاق عمل و بعد از شستن دست ها با بتادین اسکراب (Scrub Betadine) و یا ضد عفونی با سایر محلول های ضد عفونی کننده لباس های استریلی که به اصطلاح گان (Gown) گفته میشود میپوشد و مطالعات نشان دهنده این است که گان های غیر پارچه ای مثلا از جنس پلاستیک یا کاغذ بهتر از گان های پارچه ای بعد از استریل کردن در کاهش میزان باکتری های و جلوگیری از عفونت مفید است .
روش های کاهش باکتری در طی عمل جراحی تعویض مفصل زانو
آیا حمام کردن باعث کاهش باکتری ها و احتمال بروز عفونت در عمل های جراحی تعویض مفصل میشود ؟
تحقیقات نشان میدهد که حمام کردن و شستشو باعث کاهش تعداد باکتری های در سطح بدن پرسنل و بیمار در محیط اتاق عمل میشود ولی مدت زمان اثر آن برای چند دقیقه تا چند ساعت عنوان شده است .
آیا بیمار کاندید عمل جراحی تعویض مفصل زانو و هیپ قبل از عمل نیاز به استحمام دارد ؟
با توجه به بررسی های به عمل آمده نشان داده شده است شستشوی اندام و بدن خصوصا با صابون ها و شامپوی هایی آنتی باکتریال من جمله كلرهگزيدين (Chlorhexidine) سبب کاهش میزان عفونت بعد از عمل های جراحی تعویض مفصل زانو و هیپ همچنین سایر عمل های جراحی میشود .
آیا ضد عفونی کردن سطوح و کف اتاق عمل و سطح میزها باعث پیشگیری از عفونت در عمل های جراحی تعویض مفصل میشود؟
تحقیقات به عمل آمده نشان داده است که بعد از ضد عفونی کردن سطوح میز ها و سایر سطوح و کف اتاق عمل برای مدت کوتاهی میزان باکتری ها کاهش داده میشود ولی با توجه به اهمیت عفونت در عمل های جراحی تعویض مفصل زانو و عمل جراحی تعویض مفصل هیپ توصیه به ضد عفونی کردن سطوح و کف اتاق عمل میشود .
محلول های ضدعفونی کننده رایج برای اسکراب
محلول شستشو دهنده ی رایج، نوع خاصی از بتادین (Betadine) است که بتادین اسکراب گفته می شود...
بتادین اسم برندی است که رایج شده است و فرمول شیمیایی این ترکیب پوویدون یوداین (Povidone Iodine) است. نوع دیگری از بتادین یا پویدون یوداین نیز برای ضدعفونی محل عمل جراحی تعویض مفصل قبل از انجام جراحی مورد استفاده قرار می گیرد که به آن به اصطلاح بتادین سبز گفته می شود و به بتادین اسکراب با توجه به رنگ قوطی آن بتادین قهوه ای نیز گفته می شود و بتادین سبز که برای ضدعفونی محل جراحی استفاده می شود نیز با توجه به رنگ قوطی آن به بتادین سبز مشهور است.
یک سری محلول های ضدعفونی کننده یا آنتی سپتیک دیگر نیز وجود دارد که آنچه که در حال حاضر در اتاق های عمل موجود و معروف است دکوسپت (Decosept) نام دارد. دکوسپت یک محلول ضدعفونی کننده با پایه ی الکلی است و در یک سری از بررسی های انجام شده میزان اثر ضدعفونی کننده و آنتی باکتریال آن از بتادین قوی تر محسوب می شود.
لازم به زکر است محلول ضدعفونی کننده دست ها با محلول ضدعفونی کننده وسایل و سطوح اتاق عمل تفاوت دارد.
یکی از محلول های مورد استفاده برای اسکراب که شاید کمتر استفاده می شود کلرهکزیدین یا کلرهگزیدین (Chlorhexidine) است.
اسکراب چیست؟
اسکراب به اصطلاح به شستن دست ها قبل از اعمال جراحی گفته می شود...
در ضمن به تکنسینی که در حین جراحی دست می شورد و به پزشک جراح در حین عمل کمک می کند نیز اسکراب گفته می شود و به تکنسینی که دست نشسته و در محیط اتاق عمل وسایل مورد نیاز را در اختیار جراح و کمک جراح (اسکراب) می گذارد، سیرکولر (Circular) گفته می شود.
نحوه ی شستن دست ها قبل از عمل جراحی و یا به اصطلاح اسکراب، روشی خاص است و به یک سری نکات در حین این اقدام باید دقت کرد.
یکی از نکات، مدت زمان شستن دست ها یا اسکراب است. در مورد مدت زمان شستن دست ها یا اسکراب اختلاف نظر وجود دارد ولی حداقل این زمان سه دقیقه در نظر گرفته شده است و بسته به روش های اسکراب، سه دقیقه، چهار دقیقه، پنج، شش و ده دقیقه تعریف شده است.
نکاتی که در اسکراب (غیر از مدت زمان) مطرح است، نحوه ی اسراب یا شستن دست ها است. به اینصورت که باید از ناخن ها و انگشتان شستشو و اسکراب شروع شود و بعد به کف دست، پشت دست، مچ دست، ساعد و بازو حدود پنج تا هشت سانتی متر بالاتر از آرنج ختم شود. در ضمن در طول مدت اسکراب یا شستن دست ها و بعد از این عمل باید در تمام این مدت دست ها بالاتر از ساعد نگه داشته شود، بطوریکه آبی که در حین اسکراب جاری می شود از سمت نوک انگشتان و دست به سمت ساعد و آرنج بریزد و جراح و کمک جراح (اسکراب) به هیچ عنوان حق ندارد که دست ها را پایین تر از ساعد و آرنج نگه دارد.
روش معمول به این صورت است که مدت یک دقیقه با محلول ضدعفونی کننده انگشتان، کف دست، پشت دست و مچ دست تا بالای ساعد شسته می شود و بعد آبکشی می شود و سپس به مدت حداقل سه دقیقه با برس های مخصوصی که استریل است و وجود دارد شستشوی ناخن ها، انگشتان و دست ها، مچ دست، ساعد و بالای آرنج انجام می شود و بعد مجددا آبکشی انجام می شود.
یکی از نکات در حین اسکراب یا شستن دست ها قبل از عمل جراحی این است که دست ها به هیچ صورت نباید تماس با اجسام خارجی حتی سینک و دستگیره ی شیر آب داشته باشد.
در حال حاضر در اکثر اتاق های عمل یا شیرهای اتوماتیک وجود دارد که بدون برخورد دست با شیر آب شستشو انجام می شود و یا دستگیره هایی وجود دارد که با کمک همکار دیگری از جراح، باز و بسته می شود و یا اینکه خود جراح و کمک جراح با بازوی خود و قسمتی که در محدوده ی اسکراب یا شستشو نیست، شیر آب را باز و بسته می کند.